Border Collie: psi geniusz z kondycją atlety

---

Jak wygląda border collie?

Mało która rasa korzysta z tak dużej swobody w odniesieniu do wymogów wyglądu jak border collie. FCI narzuca mu tylko niewielkie wymagania, uznając, że to pies przeznaczony przede wszystkim do pracy, a jego optyka jest kwestią drugorzędną. Sędziowie oceniają przede wszystkim sylwetkę i chód border collie. Ta kynologiczna nonszalancja nie wyszła rasie na złe. Brytyjski przystojniak zachwyca lekką, zwartą, ale atletyczną i dobrze umięśnioną budową ciała oraz płynnymi ruchami. Ten średniej wielkości owczarek porusza się na lekko ugiętych łapach przednich, zawsze gotowy do eleganckiego skoku i szybkiego biegu. Harmonijny tułów powinien łagodnie opadać ku zadowi, zakończonemu lekko zakręconym, nisko osadzonym i bogato owłosionym ogonem. Uszy bordera mogą być zarówno stojące jak i lekko klapnięte, ale powinny być szeroko rozstawione. Oczy są z reguły brązowe, ale u psów o umaszczeniu marmurkowym dopuszczalne są także częściowo lub całkowicie niebieskie tęczówki. Największe pole do popisu bordery mają w przypadku umaszczenia – dozwolone jest prawie wszystko.

Border collie szary, liliowy, biszkoptowy – bogata paleta umaszczeń

Wzorzec FCI dopuszcza psy o bardzo różnym umaszczeniu – od liliowego poprzez sobolowy aż po czerwony. Istnieje ponad sto rozmaitych wariantów i żaden nie jest wykluczany z wystaw. Sierść border collie musi spełniać tylko jeden warunek: kolor biały nie może przeważać. Najpopularniejsze są bordery o umaszczeniu czarno białym, blue merle (niebieski marmurkowy) i black tricolor (czarno-biały z podpalaniem). Ale nie brakuje także psów w kolorze ee red, beige and white, blue and white, champagne czy chocolate merle.

Historia borderów

 
Początki borderów sięgają czasów antycznych, kiedy to Rzymianie podbijając Wyspy Brytyjskie przywieźli ze sobą duże i silne psy do pilnowania stad bydła i owiec. Wraz z Wikingami na wyspach pojawiły się z kolei małe, ale szybkie i zwinne psy. Ze skrzyżowania obu tych typów powstał wytrzymały pies pasterski, który nie tylko pilnował stada, ale potrafił także zaganiać do niego zagubione sztuki. W drugiej połowie XIX wieku zaczęto organizować zawody psów pasterskich, tzw. Sheep Dog Trials. Czworonożni zawodnicy musieli nie tylko przyprowadzić owce do zagrody po wyznaczonej trasie, ale także pokonywać wiele ustawionych po drodze przeszkód, nie tracąc z oczu stada. W konkurencji szybko zwróciły na siebie uwagę psy z pogranicza angielsko-szkockiego.

ISDS w obronie pierwotnego charakteru border collie

Dla lepszej organizacji zawodów założono w roku 1906 Międzynarodowe Stowarzyszenie Psów Pasterskich (International Sheep Dog Society, ISDS), które zainicjowało prowadzenie ksiąg rodowodowych dla psów pracujących. Ale inaczej niż w przypadku większości ras, w historii których hodowcy szybko dążyli do ustanowienia standardów, border collie był swoistym kynologicznym rodzynkiem. Stowarzyszenie ISDS długo broniło się przed opracowaniem wzorca rasy, stojąc na straży pierwotnego charakteru tych psów, w obawie, że wprowadzenie oficjalnego wzorca i uznanie rasy doprowadzi do zatracenia jej cech użytkowych. Członkowie ISDS nie zgadzali się także na udział w wystawach. Do dnia dzisiejszego stowarzyszenie nie opublikowało standardu rasy dla border collie, koncentrując się jedynie na umiejętnościach pasterskich i ogólnej przydatności do pracy. Organizacja FCI (Fédération Cynologique Internationale) uznała border collie dopiero w 1976 roku, opracowując własny standard wyglądu zewnętrznego inteligentnych psów pasterskich. 

Protoplasta borderów: legendarny Old Hemp

Najbardziej znanym uczestnikiem Sheep Dog Trials był urodzony w roku 1893 Old Hemp, który nigdy nie przegrał zawodów i stał się protoplastą współczesnych border collie. Old Hemp spłodził ponad 200 szczeniąt, którym w dużej mierze przekazał swoje znakomite zdolności pasterskie. Ze względu na ogromną liczbę potomstwa tego pasterskiego wygi, które użyto do hodowli i ulepszenia rasy, wiele dzisiejszych osobników border collie jest jego potomkami.

Skąd nazwa rasy?

Nazwa rasy związana jest z pasem pogranicza angielsko-szkockiego: „border” to po angielsku „granica”. Natomiast na temat słowa „collie” istnieje kilka teorii:
•    Rzutkie i wytrzymałe psy pasterskie kojarzono z pracą: jako „coolie” określani byli w XIX wieku pracujący fizycznie najemnicy, głównie chińscy lub południowoazjatyccy.
•    Angielskie słowa „coal” lub „coly” odnoszą się do koloru czarnego. Ponieważ u wielu ówczesnych psów pasterskich przeważała czarna sierść, możliwe że nazwa rasy wzięła się właśnie od koloru umaszczenia.
•    Wyraz „colley” pochodzi z języka staroceltyckiego i oznacza „pracujący, przydatny, użyteczny”. Ta teoria przytaczana jest najczęściej.

---

Border: zaklinacz owiec

Bordery to nieprzeciętne psy pasterskie, których zadaniem jest pilnowanie stada i zaganianie oddalających się od niego osobników. To jedyne psy pasterskie, które dyscyplinują owce nie szczekaniem czy kąsaniem, lecz…. wzrokiem. Ich oczy, na miarę hipnotyzera utkwione w zwierzę chadzające własnymi ścieżkami, zmuszają uciekiniera do odwrotu. A jeśli przeszywający wzrok nie pomaga, border collie posługuje się umiejętnościami woltyżera. Psy tej rasy posiadają bowiem niezwykłą umiejętność wskakiwania na grzbiety owiec, delikatnie, ale skutecznie kierując je na właściwy kurs. W stadzie bordery wciąż współpracują z innymi psami i pasterzem, od którego oczekują pochwały. Są człowiekowi bardzo oddane i potrafią dla niego pracować bez wytchnienia przez wiele godzin. 

Charakter border collie

Psy border collie uznawane są za najbardziej inteligentne na świecie, bo niezwykle szybko się uczą, kochają pracę z człowiekiem i z zaangażowaniem wykonują powierzone im zadania.  Poprzeczkę trzeba im jednak stawiać coraz wyżej jako że szybko się nudzą. To z natury łagodne psy: dobrze prowadzone i odpowiednio zsocjalizowane odnoszą się do napotykanych istot bardzo przyjaźnie. Nie wszczynają awantur z pobratymcami, nie rzucają się w pogoń za kotami i nie obszczekują obcych im osób. Ich instynkt nie obejmuje ani obrony terytorium ani agresywności – nie zdadzą więc egzaminu na stróża posesji. Ale świetnie sprawdzą się w roli opiekuna do dzieci, bo są bardzo opiekuńcze i wrażliwe. Wiąże się to jednak również z wylewnością w okazywaniu uczuć i chęcią ciągłego przebywania z właścicielem, co może być męczące. Bordery mają mocno wykształconą wolę podobania się swojemu właścicielowi, tzw. will to please i oczekują częstych pochwał. Wymagają dużo uwagi, a pozostawione samopas mogą z nudy dokonać poważnych zniszczeń. Mocno przywiązane do opiekuna bordery cierpią czasem na lęk separacyjny, pod nieobecność opiekuna szczekając i dewastując inwentarz. 

Border collie: dla kogo to pies?

Owczarki border collie to psy dla osób kochających sport, ruch na świeżym powietrzu i skłonnych poświęcić podopiecznym dużo czasu. Dzięki niespożytej energii, wysokiej inteligencji i olbrzymim możliwościom fizycznym bordery kochają psie sporty, takiej jak agility, obedience, canicross, dog frisbee, nosework czy treibball. Jako rasa stworzona do pracy i posiadająca ogromną wytrzymałość, bordery świetnie sprawdzą się w roli ratowników - do poszukiwania osób zasypanych przez lawiny lub znajdujących się pod gruzami. Z sukcesem wykorzystywane są także w wykrywaniu narkotyków. Psy tej rasy są idealnymi przewodnikami osób niewidomych oraz podporą epileptyków, u których potrafią wyczuć zbliżający się atak i w porę ich ostrzec. Ze względu na swój łagodny charakter i opiekuńczość są ponadto wymarzonymi psami do dogoterapii i sprawdzą się w pracy z dziećmi autystycznymi lub dotkniętymi zespołem Downa czy porażeniem mózgowym.

Jak wychować border collie?

Choć border collie ma łagodną i wesołą naturę, nie jest łatwo go wychować i nie nadaje się dla poczatkujących. Typowy przedstawiciel tej rasy potrafi być uparty i manipulować niedoświadczonym właścicielem, np. wciąż domagać się nowych zadań, wymuszać pieszczoty, bezustannie animować do zabawy. Bordery to psy absorbujące i wymagające jasno wyznaczonych granic. Ich wyznaczanie musi nastąpić od wieku szczenięcego, ale koniecznie w formie zabawy. Do szkolenia wybieraj metody pozytywne, polegające na nagradzaniu psa zabawą lub przysmakami za prawidłowe wykonywanie zadań. Wszelkie metody wychowawcze oparte na zmuszaniu lub agresji, nie sprawdzą się w szkoleniu owczarka i mogą sprowokować niepożądane zachowania. Nieodpowiednie traktowanie i niezaspokajanie potrzeb mogą sprawić, że border collie stanie się sfrustrowany, nadpobudliwy lub bojaźliwy, a nawet agresywny. Tradycyjne kursy szkoleniowe raczej się dla borderów nie nadają, bo szybko je nudzą. Najlepsze będą krótkie, maksymalnie dwudziestominutowe i bardzo urozmaicone lekcje, powtarzane kilkakrotnie w ciągu dnia.

---

Pielęgnacja brytyjskiego owczarka

Psy rasy border collie posiadają dwuwarstwową okrywę włosową, która nie jest trudna w pielęgnacji. Sierść nie wymaga ani strzyżenia czy trymowania ani częstych kąpieli. Czworonoga warto natomiast przynajmniej dwa razy w tygodniu czesać, aby usunąć martwe włosy, nadmiar podszerstka i ewentualne zabrudzenia. W okresie intensywnego linienia szczotkowanie powinieneś wykonywać codziennie. U osobników długowłosych szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca za uszami i na brzuchu, bo tam sierść może mieć skłonność do filcowania się. Do pielęgnacji sierści psa rasy border collie powinieneś zaopatrzyć się w pudlówkę, specjalną szczotkę, która służy do wyczesywania podszerstka, usuwania kołtunów i rozplątywania włosów. Regularnie sprawdzaj także stan uszu, oczu i pazurów. Niektóre bordery mogą mieć skłonność do kamienia nazębnego i wymagają regularnego szczotkowania zębów.

 

Na jakie border collie cierpi choroby?

Rasa border collie to rasa zdrowa i długowieczna. Ten odporny i wytrzymały pies potrafi dożyć nawet 18 lat, ale średnia długość jego życia wynosi 12-13 lat. Najczęstszą przyczyną śmierci psów tej rasy są różnego rodzaju nowotwory, które pojawiają się jednak u wielu starszych osobników wszystkich ras. Pewne choroby dotykają borderów jednak częściej niż inne.

Jak żywić border collie? 

Bordery to bardzo żywiołowa rasa, wymagająca odpowiedniej diety, zwłaszcza jeśli Twój podopieczny należy do psów pracujących. Zwróć uwagę na wystarczającą ilość kalorii, tak aby zawartość energetyczna posiłku była dostosowana do potrzeb i trybu życia Twojego psa. Tropiciele, pasterze czy ratownicy potrzebują większej dawki dziennej energii niż psy mniej aktywne. Unikniesz w ten sposób zarówno nadwagi, jak i niedożywienia. Pamiętaj jednak, że nawet sportowcy, z lubością oddający się ruchowi, nie potrzebują takiej dawki kalorii jak psy pracujące w stadzie, aktywne po kilkanaście godzin, zarówno w dzień jak i w nocy. Karma dla border collie może być sucha, mokra lub własnoręcznie przyrządzona – najważniejsze, aby każdy posiłek był wysokiej jakości.

---

Podsumowanie

Border collie to sympatyczny bystrzak, z którym osoby wysportowane aktywnie spędzą czas. Ale choć to przyjazne i wesołe zwierzaki, ta rasa nie nadaje się dla poczatkujących. Bordery wymagają dużej uwagi opiekuna, regularnego i urozmaiconego treningu oraz jasno wyznaczonych granic, aby nauczyć się relaksować i rozkoszować swobodą na spacerach. Źle prowadzone lub sfrustrowane brakiem zadań mogą przejawiać niepożądane zachowania – od niszczycielstwa po agresję.