Chudy koń: dieta na wagę złota

Co robić, gdy koń jest za chudy?

Zanim podejmiesz jakiekolwiek kroki, najpierw należy stwierdzić, czy Twój koń rzeczywiście jest za szczupły – czasami niedostateczne lub niewłaściwe umięśnienie (np. na skutek nieprawidłowego treningu) mylone jest z niedowagą. W obu przypadkach istnieje pilna potrzeba działania, ale różne jest podłoże problemu i inna metoda zmierzająca ku jego rozwiązaniu. 

Jak ustalić wagę konia?

To, ile waży Twój koń, najłatwiej byłoby stwierdzić stawiając zwierzę po prostu na wadze, ale w naszych stajniach waga dla koni to wciąż wyjątek. Istnieje jednak kilka metod ustalenia ciężaru konia za pomocą miary oraz odpowiedniej formułki matematycznej. Jedną z nich jest metoda Carolla i Huntingtona. W tym celu powinieneś zmierzyć obwód kłody (A), czyli klatki piersiowej w miejscu popręgu oraz boczną długość tułowia (B): od zewnętrznych powierzchni stawów barkowych aż po guzy kulszowe.

Określenie masy ciała to nie wszystko

Proste obliczenie ciężaru konia niestety nie wystarczy. Ważny jest bowiem również stosunek tkanki tłuszczowej do masy mięśniowej, a tego ani za pomocą wagi ani powyższej formułki ustalić Ci się nie uda. Aby ustalić te proporcje stosuje się metodę BCS (z ang. Body Condition Score), opracowaną jeszcze pod koniec lat 70-tych XX wieku przez dr Dona Henneke podczas jego studiów na TAMU (Texas Agricultural and Mechanical University). Metoda ta służy do oceny kondycji ciała konia wyłącznie za pomocą wrażeń wzrokowych i haptycznych. 

Odpowiednio dobrana, wysokoenergetyczna karma dla chudych koni dostarczy Twojemu pupilowi dodatkowych kalorii:

Przyczyny niedowagi u konia

Jeśli Twój koń jest zbyt chudy, należy znaleźć przyczynę tego stanu rzeczy.

Pomoc weterynarza

Aby wykluczyć możliwe problemy zdrowotne jako przyczynę niedowagi u konia, powinieneś zasięgnąć rady weterynarza. Dodatkowa karma niewiele wszak pomoże, jeśli Twój pupil z powodu bólu zębów lub dziąseł nie jest w stanie spożyć większej ilości paszy objętościowej. Również mocno zarobaczone zwierzęta nie przybierają na wadze. Ponadto wrzody żołądka i inne dolegliwości w obrębie przewodu pokarmowego są często odpowiedzialne za brakujące kilogramy. Jeżeli choroby nie są przyczyną chudości Twojego konia, powinieneś poświęcić więcej uwagi karmieniu, aktywności oraz otoczeniu Twojego ulubieńca. Najwyraźniej spala więcej kalorii niż ich przyjmuje.

Złodzieje kalorii – jak rozpoznać i zlikwidować?

Przyczyn nadmiernego zużycia kalorii może być wiele. Do najczęstszych należą stres i przepychanki w hierarchii stada, zbyt intensywny trening oraz niskie temperatury, nierzadko w połączeniu z wiatrem i słotą. Jeśli Twój koń jest za chudy, przeanalizuj – i w razie potrzeby zmień – w pierwszej kolejności właśnie te czynniki, aby odciążyć zwierzę i ułatwić mu przybranie na wadze.

Pasze treściwe i inne bomby kaloryczne dla chudego konia

Jeśli ilość przyjmowanych i spalanych kalorii znajduje się w niekorzystnych proporcjach, na pierwszy plan działania powinien wysunąć się jadłospis Twojego konia. Na czele dietetycznego peletonu stoi… siano, arcyważny, ale wciąż niedoceniany element zawartości końskiego koryta. Zwłaszcza dla szczap wśród szkap i chuderlaków wśród rumaków siano jest nieodzowne!

Ile siana potrzebuje koń?

Koń potrzebuje dziennie co najmniej 1,5 kilograma siana na kilogram ciężaru ciała. Ale uwaga: chodzi tu o ilości minimalne. Jeśli zatem Twój koń jest zbyt szczupły, „akcję tuczenia” powinieneś zacząć właśnie od tego składnika jego diety: zwiększ ilość siana! Jest ono ważnym dostawcą energii i gwarancją lepszego spożytkowania innych składników pokarmu. W chudych czasach pokaźna ilość dobrej jakości siana jest zatem najlepszym rodzajem paszy objętościowej, pod warunkiem, że zapotrzebowanie na minerały i witaminy pokrywa uzupełniająca karma treściwa.

Przerwy w posiłkach to stres

Konie to zwierzęta pasące się, których przewód pokarmowy przystosowany jest do ciągłego przyjmowania paszy w małych porcjach. Ponieważ nie posiadają woreczka żółciowego, a ich żołądek nieustannie produkuje kwas, potrzebują stałej dostawy pokarmu, neutralizującego wysokie pH. Proces trawienia nie ustaje bowiem nawet wtedy, gdy żołądek jest pusty, dlatego ciągłe podawanie niewielkich ilości paszy jest konieczne dla prawidłowego działania układu pokarmowego. Im dłuższe posiłki, tym lepsze trawienie: siano spożywane przez cały dzień (najlepiej wolnodostępne), umożliwia optymalne wykorzystanie składników odżywczych. Przerwy w jedzeniu oznaczają dla organizmu konia stres, a stres to pochłaniacz kalorii. Ponadto zbyt kwaśne pH uszkadza śluzówkę żołądka i powoduje owrzodzenie tego organu oraz jelit.

Jakie siano dla konia?

Siano przeznaczone na paszę dla koni powinno mieć przyjemny aromat i jasnozieloną barwę w pierwszym pokosie lub ciemnozieloną w drugim pokosie oraz zawierać więcej liści niż łodyg. Optymalnym terminem pokosu siana dla koni jest faza kłoszenia się traw (mniej więcej druga połowa maja) oraz faza kwitnienia (pierwsza połowa czerwca), ale także przypadający na sierpień drugi pokos. Siano koszone w drugiej połowie czerwca czy w lipcu ma więcej łodyg niż liści i jest zdecydowanie mniej odżywcze niż siano cięte w fazie kwitnienia lub kłoszenia: zawiera mniej białka i witamin, a więcej niestrawnego włókna w postaci lignin, podobnie jak słoma.

Pastwisko pod kontrolą

To, że zimą konie gubią kilka kilogramów, nie jest niczym nadzwyczajnym, zwłaszcza jeśli w okresie wiosenno-letniej wyżerki na pastwisku trochę na wadze przybrały. Po przymusowej wstrzemięźliwości zimnej pory roku wraz z nastaniem wiosny znów zaczyna się sezon „zielonej uczty”. Konie bez trudu wracają do formy, znajdując na soczystych pastwiskach „tuczące” rośliny: młode, lekkostrawne pędy, bogate w białko, witaminy i energię. Jeśli Twój koń pasie się na łące, ale wciąż nie przybiera na wadze, przyczyną może być rodzaj rosnącej tam trawy, bo pastwisko pastwisku nierówne. Pokrywa roślinna o bogatej strukturze z trawami stosownymi dla koni wspomaga trawienie Twojego pupila i zapewnia optymalne spożytkowanie karmy. Natomiast pastwiska dla bydła działają na konie jak fast food na ludzi: trawy, przeznaczone dla stymulowanych do wysokiej wydajności krów, zawierają dużo cukru i kalorii, ale stanowią ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, takich jak ochwat, cushing czy EMS.

Siano mimo pastwiska

Karma objętościowa dla konia ważna jest także w sezonie pastwiskowym, dlatego Twój koń powinien dostawać siano nawet, jeśli pasie się na łące. Jeśli będzie gardził świeżą trawą i jednoznacznie preferował siano, możesz wyjść z założenia, że skład roślin na pastwisku nie pokrywa jego potrzeb i zwierzę instynktownie szuka wartościowej alternatywy. Również pastwiska z wygryzioną do cna trawą nie dostarczą koniowi wystarczającej ilości kalorii i składników odżywczych. W tym wypadku powinieneś koniecznie udostępnić mu karmę treściwą.

Obserwuj stado

W obrębie określonego stada istnieją osobniki dominujące i podporządkowane. Jeśli Twój koń stoi w hierarchii bardzo nisko, może to być przyczyną jego niedowagi. Z jednej strony z powodu stresu, jaki wywołują u niego testosteronowe przepychanki. A z drugiej – bardziej prozaicznej – bo nie ma możliwości przyjęcia wystarczającej ilości pokarmu, do którego pierwszeństwo uzurpują sobie inne, silniejsze i wyższe w hierarchii społecznej osobniki. Poddaj swojego konia bacznej obserwacji, aby sprawdzić, jak zachowuje się w stadzie i czy ma nieograniczony dostęp do pożywienia. Czy jest w stanie z całym spokojem oddać się skubaniu, żuciu i trawieniu czy może – jako koń postawiony nisko w stadnej hierarchii – jest wciąż przeganiany i mobowany? Aby zaspokoić jego zapotrzebowanie na energię, warto dokarmiać go sianem i paszą treściwą w separacji, w bezpiecznym oddaleniu od dominujących członków stada. W uzasadnionych przypadkach warto także pomyśleć nad zmianą konstelacji w stadzie, wymieniając konkretne osobniki między dwiema grupami lub zmieniając miejsce trzymania chudego konia.

Dodatkowe kalorie: kiedy ekstra porcje karmy mają sens?

Na drodze do idealnej wagi ciała możesz swojemu koniowi podawać – oprócz odpowiedniej ilości siana – również paszę treściwą. Ten rodzaj pożywienia ma, w porównaniu do siana, tę zaletę, że już małe jej ilości gwarantują większą zawartość energii. Ponadto wysokowartościowa karma zawiera ważne składniki odżywcze, minerały i witaminy, które pomogą Twojemu koniowi optymalnie spożytkować pokarm. Zawarte w takiej paszy zboża powinny być lekkostrawne – idealnymi dostawcami energii są na przykład kukurydza czy jęczmień, poddane obróbce hydrotermicznej. Takie produkty zbożowe świetnie nadają się dla koni o zwiększonym zapotrzebowaniu na kalorie.

Niedobór mikroelementów

Dobra pasza treściwa dla koni zawiera minerały, witaminy i oleje. W przeciwieństwie do zbóż oleje roślinne nie zawierają białka i są dzięki temu bardzo lekkostrawnym elementem pożywienia, dzięki któremu Twój koń będzie mógł przybrać na wadze. Jeśli Twój koń jest zbyt chudy, niewykluczone, że cierpi na niedobór ważnych minerałów, witamin i pierwiastków śladowych. Pamiętaj, aby oprócz trawy i siana zapewnić mu dostęp do wysokowartościowej karmy mineralnej, gwarantującej zwierzęciu wszystkie ważne dla zdrowia mikroelementy.

Stary koń chudnie – co robić?

Najpóźniej wtedy, kiedy koń wchodzi w wiek emerytalny i okazuje pierwsze oznaki starczej słabości, powinieneś dopasować zawartość koryta do szczególnych potrzeb swojego seniora.  Wszak wraz z postępującym wiekiem powolnieje perystaltyka, zmniejsza się masa ciała, tkanka mięśniowa wątleje, pojawiają się problemy z uzębieniem i słabnie zdolność organizmu do magazynowania ważnych mikroelementów. Wtedy wysokowartościowa pasza objętościowa, przystosowana do wymagań starszego konia, staje się koniecznością. Aby Twój koń również w zaawansowanym wieku cieszył się zdrowiem i witalnością, możesz sięgnąć po uzupełnienie dietetyczne w formie heucobs, czyli pelletów z sieczki i ziół oraz meszu, czyli mieszanki paszowej, podawanej na mokro.

Co możesz jeszcze zrobić, aby koń przytył?

Jeśli Twój wierzchowiec waży mniej niż to zalecane, powinieneś obrać strategię całościową. Podawanie większej ilości siana nie przyniesie pożądanych rezultatów, jeśli Twój pupil znajduje się najniżej w hierarchii stada i w otwartej stajni czy na pastwisku nie ma szans wobec swoich dominujących pobratymców. Zwiększenie dawek paszy treściwej w celu podtuczenia chudego konia też mija się z celem, jeśli nie zwiększysz jednocześnie porcji pasz objętościowych. Dzięki soczystemu pastwisku koń pewnie i zyska dodatkowe kilogramy, ale może się także rozchorować. Koń z niedowagą z pewnością cierpi także na niedobór minerałów, witamin i pierwiastków śladowych, dlatego powinieneś zapewnić mu koncentraty i suplementy lub od razu sięgnąć po kompletną paszę.

Wysiłek w małych dawkach

Chudego konia w fazie przybierania na wadze nie powinieneś poddawać także zbyt intensywnemu treningowi. Sport wyszczupla i spala kalorie – pamiętaj, aby żywienie Twojego konia było dopasowane do poziomu jego aktywności. Nie wymagaj od zwierzęcia z niedowagą sportowych superwyczynów i nie kładź na niego większych obciążeń. Sesje treningowe nie powinny być za długie i zbyt częste, a ćwiczenia nie za skomplikowane. Lekka praca pod siodłem, praca z ziemi i lonżowanie, spacery w ręku po okolicy oraz dużo ruchu na świeżym powietrzu przyspieszą efekty budowania mięśni i zadbają o dobre samopoczucie konia bez utraty wagi.

Ważny relaks

A propos dobre samopoczucie: nie od dziś wiadomo, że stres uderza w żołądek i atakuje układ odpornościowy. Dla niektórych koni transport, turnieje lub kłótnie w stadzie to czysty stres. Jeśli Twój wierzchowiec nie ma nerwów ze stali, to właśnie stres może być przyczyną utraty wagi. Zadbaj o odpowiednio długie fazy odpoczynku i spokój przy jedzeniu przy jednocześnie krótkich przerwach między posiłkami.

Podsumowanie

Jeśli Twój koń ma tylko lekką niedowagę, ale poza tym jest prawidłowo umięśniony i cieszy się dobrym zdrowiem, nie ma powodu do zmartwienia. Szczupła sylwetka chroni przed zaburzeniami metabolicznymi i innymi dolegliwościami spowodowanymi nadwagą. Jeśli jednak zwierzę chudnie lub już jest niedożywione, powinieneś najpierw wykluczyć możliwe choroby jako przyczynę tego stanu. Zadbaj o to, aby Twój pupil miał stały dostęp do dobrej jakości siana i o adekwatne zaopatrzenie organizmu w witaminy, minerały i pierwiastki śladowe. Zanim zadasz sobie pytanie o ilość karmy, musisz najpierw zadbać o jej jakość. Ważne są jej wartość energetyczna, lekkostrawność, wysoka dostępność składników odżywczych oraz właściwa dla gatunku postać, w której karma zostaje podana. Ważną rolę odgrywają również warunki trzymania konia: stres nie sprzyja tyciu! Jeśli żebra u Twojego zwierzaka widoczne są na pierwszy rzut oka, przyjrzyj się jego dniu powszedniemu. Wytrop złodziei energii i na dobre się ich pozbądź.